Geschiedenis van de Stellingwerven en Noordwest Overijssel (Steenwijkerland)

Historische feiten, wetenswaardigheden en analyses over de vroegste tijden tot heden


Terug naar dorpen-index

Appelscha

vv Hier ziet u de kerk van oud-Appelscha, dat thans door particulieren wordt bewoond. Naast de kerk op het kerkhof ziet u het klokhuis. Het huidige kerkje is gebouwd in 1903. De klok in de klokkenstoel stamt uit het jaar 1435. Mogelijk was de kerk van Appelscha in de middeleeuwen aan St Nicolaas gewijd, maar geheel zeker is dit niet. (1) Het klokkeopschrift waarop het patrocinium voorkomt kan ook betrekking hebben op de klok en niet op de parochiekerk.

Het eerst geschreven bericht waarin Appelscha wordt genoemd dateert uit het jaar 1247. Het occupatiegebied van Appelscha bestaat uit de kernbuurtschap Hoog-Appelsche. Deze laatste buurtschap wordt nu Boerenstreek genoemd. Daarnaast zijn er de kleinere vestigingen Aekinge, waarschijnlijk een kamphoeven vestiging vanuit de Boerestreek, Terwisscha, 't Hogeveen en Willemstad. (2) De naam van de buurtschap Terwisscha houdt verband met de geschiedenis van de gelijknamige familie Terwisscha. De Boerestreek ligt tamelijk hoog, evenals de Oosterse en Westerse es. Aan de noordzijde helt het landschap af naar het Klein Diep, het Groot Diep en zuidwaarts liggen de hogere gronden van het Appelschaasterveld. (3) In de Boerestreek lagen de boerderijen met de achterzijde naar de Mandebrink. Ten noorden ervan lag de cultuurgrond. Het Mandeveld lag ten zuiden van de Mandebrink en bestond uit zandige heide en duinen, die gemeenschappelijk bezit waren. Vanaf de Boerestreek liepen verschillende wegen naar de cultuurgronden. Verschillende veldnamen in en in de omgeving van Appelscha zijn al zeer oud, zoals de De Marsschen, de Riemsloot, Aenboomsteegde, 'Olde huussteden', 'Kroeme Akkers', 'Grote Vaalven', 'Buistakker', de Tien Roeden', 'Het Oude Weer', 'de Bosweer', de Hozeband', de Heere of Kerkeweg.  Wat de benaming steegde betreft: de 'Steegden' liepen naar de fennen en maden. Verder liepen er wegen naar de beide essen en naar het Mandeveld. Er liepen verder zeer oude verbindingen naar Fochteloo en naar Zuid-West Drente via de Roggeberg en het veld aldaar. Hiervoor kwamen de Oosterse en Westerse es al ter sprake. De Westerse es was vooral eenstrokig, de Oosterse es was meerstrokig. De landerijen die de 'Vaalven' werden genoemd lagen daarbij dwars op de richting van de hoofdpercelen. (4) Bouwer wijdt een beschouwing aan de ouderdom van de essen bij Appelscha en de manier waarop ze zijn aangelegd. Daaruit blijkt dat Appelscha deels ook kenmerken heeft van een dorp met doorgaande hoeven in een stroken - percelering. De weilanden van Appelscha waren tot in de 19e eeuw in brede stroken verdeeld, waarbij ze zich uitstrekten naar het noorden vanaf de Heereweg tot de Hozeband, een scheidssloot tussen fennen en maden. De maden waren als meenschar in gebruik. De Jong vermeldt een groot aantal veldnamen in dit gebied van fennen en maden. (5)

Het bovenstaande geeft de situatie weer tot in de 19e eeuw. Van der Aa zegt, dat er  in Appelscha  omstreeks 1850 180 inwoners zijn. (6) In de omgeving van dit dorp vonden we volgens van der Aa omstreeks 1850 harde zandige heide. Maar er zijn ook zandduinen die de naam van Zandbergen hebben gekregen. Even ten westen van Appelscha lag eertijds de state Terwisga. Appelscha heeft tegenwoordig ongeveer 5000 inwoners en kent vele toeristische mogelijkheden.

(1) Zie Rienk Klooster-Middelieuwse petroonheiligen in Stellingwarf. In: De Ovend, Stellingwarfs tiedschrift. 42e jrg no 4. Augustus 2014. Blz 12
(2) Bouwer 1989 blz 70
(3) Bouwer 1989 blz 70
(4) Bouwer 1989 blz 80
(5) Jong de 1957 blz 59-78
(6) Van der Aa 1852 deel 1 blz 302

Terug naar dorpen-index

vv

Uitzicht op het Aeckingerzand vanaf de uitkijktoren. De uitkijktoren is in 1995 gebouwd door leerlingen van het Bijzonder Jeugdwerk Aeckinga met larixhout uit eigen boswachterij. Vanaf de 10 meter hoogte heb je een prachtig uitzicht over het Aeckingerzand waar Staatsbosbeheer het stuifzand gebied heeft uitgebreid en vlakbij is het Aeckingerbroek hersteld, waar de bovenloop van het dal van de Vledder Aa ook is hersteld. Maar de foto is genomen in de zomer van 2003. De situatie ter plaatse kan zijn veranderd.

vv

Weg door het Aeckingerzand gezien vanaf de uitkijktoren. De foto is genomen in de zomer van 2003.

vv

Nog een uitzicht vanaf de uitkijktoren in het Aeckingerzand.

vv

Poel in het Aeckingerzand. De foto is genomen in de zomer van 2003.

samenstelling tekst en lay out pagina:
Piet van der Lende