Terug naar dorpen-index
Appelscha
Hier ziet u de kerk van
oud-Appelscha, dat thans door particulieren wordt bewoond. Naast de kerk op
het kerkhof ziet u het klokhuis. Het huidige kerkje is gebouwd in 1903. De klok in de klokkenstoel
stamt uit het jaar 1435. Mogelijk was de kerk van Appelscha in de middeleeuwen aan St Nicolaas gewijd, maar geheel zeker is dit niet. (1) Het klokkeopschrift waarop het patrocinium voorkomt kan ook betrekking hebben op de klok en niet op de parochiekerk.
Het eerst geschreven bericht waarin Appelscha wordt genoemd dateert
uit het jaar 1247. Het occupatiegebied van Appelscha bestaat uit de
kernbuurtschap Hoog-Appelsche. Deze laatste buurtschap wordt nu Boerenstreek
genoemd. Daarnaast zijn er de kleinere vestigingen Aekinge, waarschijnlijk
een kamphoeven vestiging vanuit de Boerestreek, Terwisscha, 't Hogeveen
en Willemstad. (2) De naam van de buurtschap Terwisscha houdt verband
met de geschiedenis van de
gelijknamige familie Terwisscha. De Boerestreek ligt tamelijk
hoog, evenals de Oosterse en Westerse es. Aan de noordzijde helt het
landschap af naar het Klein Diep, het Groot Diep en zuidwaarts liggen
de hogere gronden van het Appelschaasterveld. (3) In de Boerestreek
lagen de boerderijen met de achterzijde naar de Mandebrink. Ten noorden
ervan lag de cultuurgrond. Het Mandeveld lag ten zuiden van de Mandebrink
en bestond uit zandige heide en duinen, die gemeenschappelijk bezit
waren. Vanaf de Boerestreek liepen verschillende wegen naar de cultuurgronden.
Verschillende veldnamen in en in de omgeving van Appelscha zijn al
zeer oud, zoals de De Marsschen, de Riemsloot, Aenboomsteegde, 'Olde
huussteden', 'Kroeme Akkers', 'Grote Vaalven', 'Buistakker', de Tien
Roeden', 'Het Oude Weer', 'de Bosweer', de Hozeband', de Heere of
Kerkeweg. Wat de benaming steegde betreft: de 'Steegden'
liepen naar de fennen en maden. Verder liepen er wegen naar de beide
essen en naar het Mandeveld. Er liepen verder zeer oude verbindingen
naar Fochteloo en naar Zuid-West Drente via de Roggeberg en het veld
aldaar. Hiervoor kwamen de Oosterse en Westerse es al ter sprake. De Westerse es was
vooral eenstrokig, de Oosterse es was meerstrokig. De landerijen
die de 'Vaalven' werden genoemd lagen daarbij dwars op de richting
van de hoofdpercelen. (4) Bouwer wijdt een beschouwing aan de ouderdom
van de essen bij Appelscha en de manier waarop ze zijn aangelegd.
Daaruit blijkt dat Appelscha deels ook kenmerken heeft van een dorp
met doorgaande hoeven in een stroken - percelering. De weilanden van
Appelscha waren tot in de 19e eeuw in brede stroken verdeeld, waarbij
ze zich uitstrekten naar het noorden vanaf de Heereweg tot de Hozeband,
een scheidssloot tussen fennen en maden. De maden waren als meenschar
in gebruik. De Jong vermeldt een groot aantal veldnamen in dit gebied
van fennen en maden. (5)
Het bovenstaande geeft de situatie weer tot in de 19e eeuw. Van der Aa
zegt, dat er in Appelscha omstreeks 1850 180 inwoners zijn. (6)
In de omgeving van dit dorp vonden we volgens van der Aa omstreeks 1850 harde
zandige heide. Maar er zijn ook zandduinen die de naam van Zandbergen hebben
gekregen. Even ten westen van Appelscha lag eertijds de state Terwisga.
Appelscha heeft tegenwoordig ongeveer 5000 inwoners en kent vele toeristische
mogelijkheden.
(1) Zie Rienk Klooster-Middelieuwse petroonheiligen in Stellingwarf. In: De Ovend, Stellingwarfs tiedschrift. 42e jrg no 4. Augustus 2014. Blz 12
(2) Bouwer 1989 blz 70
(3) Bouwer 1989 blz 70
(4) Bouwer 1989 blz 80
(5) Jong de 1957 blz 59-78
(6) Van der Aa 1852 deel 1 blz 302
Terug naar dorpen-index
samenstelling tekst en lay out pagina: Piet van der Lende
|
|