Stellingen in Spanga

Bij de behandeling van het bestuur in de middeleeuwen hebben we enkele namen van stellingen uit het dorp Spanga genoemd. Andere ons bekend geworden stellingen zijn Jan Willems, die blijkens een grafsteen op het kerkhof van Spanga in 1627 is overleden.(1) In deze tijd is de stelling echter reeds gedegradeerd tot een verlengstuk van het bestuur uit de tijd van de republiek. De functie had toen weinig meer te betekenen De functie was sterk uitgehold, en de stellingen waren niet veel meer dan uitvoerders van het provinciale en grietenijbestuur, dat beheerst werd door de regentenstand. Bovendien werden de stellingen niet meer volgens het systeem van de rechtsomgang aangewezen, maar door het provinciale gezag benoemd, terwijl ze vele jaren achtereen in functie waren.

In de stemcohieren van 1698 vinden we Machiel Gerbrants als stelling vermeld. Hij is dan gebruiker van de no's 31, 32 en 9. Nr 9 is eigendom van de pastorie. No 31 is eigendom van Machie Gerbrants zelf en van Pier Peters, Jettie Peters en Tymen Jansen Snoek. Bij no 31 wordt gezegd, dat Machiel Gerbrants stelling is. No 33 is van Wendel Harms en Dirk Jansen.(2)

In 1714 is Machie Gerbrants nog stelling. Een van z'n opvolgers is Jan Popkes, die ook in een van de gebrandschilderde ramen van de hervormde kerk van Scherpenzeel staat vermeld. (3) Deze jan Popkes maakte overigens nog steeds een duidelijk onderscheid tussen zijn verschillende functies; "bijzitter van Stellingwerf-westeinde, dorpregter van Spangen, ontvanger van Spangen, Scherpenzeel en Munnikeburen". In 1776 laat de bijzitter Jan Popjes uit Slijkenburg een zoon Popke dopen.

Verder moet ene Klaas Geerts nog bijzitter zijn geweest, want een accoord tussen vier dorpen wordt in 1737 ondertekend door de bijzitter Jan Claassen. (5)

Tijdens het bestuur van Homme Idzerda als grietman waren bijzitters Geert Jochems, Marten Wichers, Pieter Peters, Claas Sannes en secretaris Matthias Frankena. (6)

Op grond van het voorgaande kunnen we de volgende (onvolledige) lijst van stellingen reconstrueren:

1513- Pieter Pyers

1519- Bene Johansz

1544- Anders Jansz

1627- Jan Willems

1680- Pieter Peters

1702- Machiel Gerbrants

1737- Jan Claassen

1788- Jan Popkes

noten

(1) Zie ook DKK in de Ovend.

(2) Stemcohieren van stellen en stemhebbende staten van Scherpenzeel, spanga etc. van 1640 en 1698. Misschien is er een relatie te ontdekken tussen no's van bepaalde stukken land en de functie van stelling?

(3) Zie DKK in de "ovend" van augustus 1979.

(5) Zie bijlage met tekst accoord van 1737.

(6) Zie kaart Weststellingwerf.